In 2018 heb ik een reis gemaakt door Portugal. We reisden in het midden van het land en bezochten de bergen van Serra da Estrela, de stad Coimbra, nationale parken en we bezochten de westkust van het land. Ik vind Portugal een mooi land. Er is veel ongerepte natuur en het land is voor het merendeel in bergachtige omgevingen gelegen.
Helaas zagen we in de meeste gebieden veel uitgebrande bomen. We keken letterlijk en figuurlijk tegen verbrande bossen aan. Dat had allemaal te maken met de bosbranden van 2017. Er vielen in totaal 64 doden en 204 gewonden. Sinds deze reis heb ik gezien hoe verschrikkelijk bosbranden zijn (laat staan voor de mensen die hier middenin zaten) en wat het met de omgeving heeft gedaan.
Portugal is helaas geen uitzondering. Elk jaar vinden grote bosbranden plaats in Australië, Indonesië, het Amazonegebied en veel andere plaatsen op aarde. Er vinden steeds vaker bosbranden plaats en de bosbranden duren tegenwoordig ook langer.
In deze blog deel ik de oorzaken van een bosbrand. Een bosbrand kan vanuit een natuurlijk proces ontstaan en is soms noodzakelijk voor verjonging van de natuur, maar de toename van het jaarlijkse aantal bosbranden is het gevolg van menselijk handelen op aarde. Uit een rapport van het WNF blijkt dat 75% van de bosbranden op aarde worden veroorzaakt door de mens.
Waar komen de meeste bosbranden voor?
De meeste bosbranden vinden plaats in Californië, het Amazoneregenwoud (dat zich uitstrekt over 9 landen in Zuid- Amerika), Australië en in verschillende landen in Azië, zoals in Indonesië.
Maar dat zijn niet de enige gebieden. Ook in Alaska, Rusland, Mongolië en op het continent Afrika vinden steeds vaker bosbranden plaats. Zelfs in het noorden van Zweden en het koude Groenland hebben gevaarlijke bosbranden plaats gevonden. En zoals in het begin van deze blog gezegd: ook Portugal en landen als Griekenland zijn zwaar geteisterd door bosbranden.
Voor wie denkt dat bosbranden vanuit Nederland een ver van ons bed show zijn, die hebben het mis. Bosbranden komen steeds vaker overal ter wereld voor. Zelfs in Nederland nemen de branden toe.
Hoe ontstaan bosbranden?
Voor een bosbrand zijn 3 elementen nodig:
- Een ontstekingsbron.
- Zuurstof (in de buitenlucht is uiteraard veel zuurstof en dat kan versterkt worden door de wind).
- Brandstof (bij een bosbrand zijn bos, gras en heide de ideale brandstof voor vuur).
Hoe groot en heftig een bosbrand wordt heeft te maken met de wind, regen, luchtvochtigheid, de temperatuur en de bomen en planten van het gebied.
Uiteraard kan een bosbrand alleen ontstaan als er een ontstekingsbron aanwezig is. Dat kunnen de volgende ontstekingsbronnen zijn:
- Blikseminslag.
- Bladeren die door de wind langs elkaar wrijven en een vonk veroorzaken.
- Mensen die voor de lol vuurtjes stoken.
- Projectontwikkelaars die bos verbranden omdat ze het gebied nodig hebben.
- De vonk van een elektriciteitskabel.
- De felle zon in een glasscherf.
- Een sigaret.
- Een barbecue.
- En ontelbaar veel andere bronnen.
Ontstekingsbronnen kunnen op natuurlijke wijze ontstaan, maar de bosbranden van tegenwoordig ontstaan veelal door het onbewust of bewust aansteken van een bos door de mens.
Ontstaan bosbranden door klimaatverandering?
Het is soms moeilijk te bepalen of bosbranden ontstaan door klimaatverandering. Toch kan wel degelijk de link tussen bosbranden en klimaatverandering worden gelegd.
Bosbranden door droogte
Door de hogere temperaturen op aarde zijn er langere periodes van droogte, smelt het sneeuw eerder en zijn er meer insecten die de bomen aantasten wat leidt tot extra brandstof en op deze manier nemen de bosbranden wereldwijd toe. Daarnaast worden de periodes met regen korter en heftiger en de periodes van droogte langer waardoor de kans op een bosbrand toeneemt.
Dat de periodes van regenval in een gebied korter worden en er in kortere tijd meer regen valt is één van de oorzaken van uitgedroogde gebieden. Een extra nat seizoen zorgt voor uitbundige plantengroei en met de daaropvolgende droogte raken de vegetatie en de bodem zwaar uitgedroogd en vat het gemakkelijker vlam.
Bosbranden door extremere weersomstandigheden
Klimaatverandering zorgt ook voor een versnelling van de weercycli met meer onweer, meer blikseminslagen en dus ook meer bosbranden. Zo blijkt uit een onderzoek uit 1975 dat het ontstaan van bosbranden door blikseminslagen met 2 tot 5% is toegenomen. In het noorden van de Verenigde Staten ontstaat meer dan de helft van de bosbranden door blikseminslagen.
Klimaatverandering vergroot simpelweg de kwetsbaarheid van alle beboste gebieden op aarde en worden steeds gemakkelijker slachtoffer van dit natuurgeweld.
De bosbranden in Australië
Australië is een goed voorbeeld van bosbranden en klimaatverandering. De afgelopen jaren zijn er meerdere malen hitterecords vastgelegd. Al ruim 4 jaar is het kurkdroog in Australië en zien we tegelijkertijd een toename van de bosbranden in het land. Door de droogte zijn volledige gebieden met al haar planten en wildernis dood en valt het gemakkelijk in brand.
Bosbranden door ontbossing
Voor sommige natuurverschijnselen lijkt het te gemakkelijk om de mens als schuldige aan te wijzen. Toch is de mens van de afgelopen 80 jaar wel degelijk de veroorzaker van extreme natuurverschijnselen en klimaatverandering. Ontbossing is daar een voorbeeld van. De regenwouden worden met het jaar kleiner en overgebleven wildernis op aarde is van 66% in 1937 afgenomen tot 35% in 2020.
En dat is een probleem. Want ontbossing is een mede veroorzaker van bosbranden. En dat levert vervolgens een domino-effect op, omdat bosbranden weer voor extra ontbossingen zorgen. De meeste ontbossingen door bosbranden vinden plaats omdat stukken bos letterlijk in brand worden gestoken. In Indonesië steken boeren bossen in brand om er vervolgens palmolieplantages te bouwen.
In Rusland ontstaat naar schatting 90% van de branden door menselijk toedoen, bijvoorbeeld door boeren die denken dat hun grond er vruchtbaarder wordt.
Gevolgen van bosbranden
Alleen al bij de bosbranden van Australië in 2020 kwamen 34 mensen en naar schatting 3 miljard dieren om het leven. 12,6 miljoen hectare land is afgebrand; dat is ruim 3x zo groot als heel Nederland. In het Amazonegebied is in 2019 7 hectare grond verwoest. Dat zijn ongekende getallen die grote gebieden in korte tijd uit kunnen roeien.
Ecologen vertellen ons dat de buideldieren (die überhaupt al een bedreigde diersoort zijn) na de bosbranden van Australië weinig kansen hebben om te overleven. Daarnaast gaan gebieden door de toenemende bosbranden aan de oostkust van Australië nooit meer in haar wildernis terugkeren. Deze mate van bosbranden zijn verwoestend voor de natuur, de dieren, de biodiversiteit en het ecosysteem.
- Door heftigere bosbranden zijn er geen uitwegen voor dieren en overlijden ze ter plekke.
- Mensen uit omliggende gebieden moeten hun woning verlaten en kunnen vaak niet meer terug naar hun huis.
- De rook kan kilometers ver zware gezondheidsproblemen opleveren voor dieren en mensen.
- De heftigere bosbranden kunnen een blijvende impact hebben op ecosystemen, rivieren, meren, enzovoorts en uiteindelijk de levensonderhoud van mensen beperken.
- De kansen op aardverschuivingen en modderstromen nemen toe.
Wat probeert de natuur ons te vertellen?
Het is tijd om onze bewustwording op aarde te vergroten en te luisteren naar de signalen van de natuur. We moeten ons rationele denken ruilen voor onze holistische intelligentie. De holistische kant van het leven vinden we vaak confronterend en ”zweverig”, maar het is naïef om te denken dat holistische intelligentie niet bestaat. De aarde is namelijk één en al holisme.
Dat bosbranden wereldwijd toenemen is een ernstig waarschuwingssignaal van de natuur. Het wil ons vertellen dat we de grenzen ernstig aan het overschrijden zijn. Als dat een natuurlijk proces is, dan hebben we daar weinig invloed op en kunnen we ons hierbij neerleggen. Dit is echter niet het geval: voor een groot deel is klimaatverandering en ontbossing en dus ook de bosbranden de gevolg van menselijk handelen.
Dat komt omdat we simpelweg een veel te luxe leven hebben en overmatig consumeren. We gebruiken allemaal nutteloze producten die de aarde aantasten. Vooral na de 2e wereldoorlog is de welvaart in veel landen gegroeid, maar is de kwaliteit van de aarde zwaar gedaald. We moeten de balans met de natuur terug vinden!
Smeltende ijskappen, gekapte regenwouden, armoede, racisme, veel te veel plastic, verdeeldheid, depressiviteit, overgewicht, frustratie, boosheid, een hoog percentage vleesconsumptie, vluchtgedrag, een ongezond voedingspatroon, weinig verbinding met onze intuïtie, weinig kennis van de natuur, oorlogen, burn-outs en ga maar even door. We lijken de verbinding in veel opzichten volledig kwijt te raken.
Na jaren verontrustend kennis op te doen van al deze zaken is het tijd dat ik mijn hart laat spreken. Dit doe ik vanuit het diepe verlangen om de aarde te helpen. Er zijn veel vraagstukken op de wereld en ik geloof dat de globale vraagstukken worden opgelost als elk menselijk individu op de wereld aan zijn eigen gedrag, overtuiging en leefstijl gaat werken.
Als ik het heb over mijn roeping, dan heb ik er hier eentje gevonden. Ik wil mijn kennis delen en het verbreden om daadwerkelijk een collectief te bouwen die bewuster durft te leven. De wereld schreeuwt om verbinding en het is voor jonge generaties tijd om op te staan en wezenlijk een bijdrage te leveren aan onze mooie aarde. Meer dan ooit tevoren moeten we ons afvragen welke voetsporen wij willen achterlaten en ik ga dat avontuur graag met je aan.
Andere blogs die ik heb geschreven..
Misschien kun jij uit mijn andere blogs ook inspiratie halen:
